Javno predavanje "Rizici i mjere prevencije od bujičnih poplava u Bosni i Hercegovini"

• By: Web team

Dana 21.03.2025. godine, u prostorijama Akademije nauka i umjetnosti Bosne i Hercegovine, u sklopu obilježavanja Svjetskog dana šuma, održano je javno predavanje pod nazivom „Rizici i mjere prevencije od bujičnih poplava u Bosni i Hercegovini“. Predavanje je održao profesor Šumarskog fakulteta Univerziteta u Sarajevu, prof.dr. Muhamed Bajrić, a organizovano je od strane Odjeljenja prirodnih i matematičkih nauka Akademije nauka i umjetnosti BiH, Odbora za prirodne resurse i Šumarskog fakulteta Univerziteta u Sarajevu.

Pozdravne riječi prije samoga predavanja je uputio Akademik Vladimir Beus, koji je bio i moderator događaja.

Na samom početku predavanja, prof. dr. Muhamed Bajrić je publici prikazao dva video snimka na kojima su bili prikazani bujični tokovi u Austriji i u Bosni i Hercegovini. Video iz Austrije je prikazao bujični tok koji prolazi kroz uređeno korito, tako da su materijalne štete u ovom mjestu bile znatno smanjenje, a ljudskih žrtava nije bilo. Drugi video je prikazao planinski potok u Bosni i Hercegovini u toku ljetne sezone u momentu kada iznenada, radi intenzivnih padavina, količina vode se znatno povećava i ubrzo potokom prolazi bujica. Poređenjem ova dva video snimka, profesor je naglasio važnost postojanja uređenih korita u slučaju pojave bujica. Dalje je naglašeno da se u praksi vrlo često mijenjaju pojmovi bujičnih tokova i riječnih poplava. Bujični tokovi nastaju na brdsko planinskim područjima usljed intenzivnih padavina kao rezultat međusobnog djelovanja vode i erodiranog materijala, a riječne poplave nastaju u nizinskim predjelima i stanovništvo u tom slučaju ima vremena da reaguje jer nadolazak vode nije nagao i intenzivan kao kod bujičnih tokova.

Bujični tokovi su dvofazni tokovi koji se formiraju pod uticajem više faktora, te se odlikuju specifičnim hidrološkim, hidrauličkim i psamološkim karakteristikama, imaju svoje slivno područje, korito, hidrografsku mrežu i bujični režim tečenja. Bujice nastaju usljed intenzivnih padavina, a u posljednje vrijeme glavni faktor su učestali ekstremni vremenski uslovi gdje u toku 24 sata padne velika količina padavina, pri čemu padavine veće od 30 mm u toku 24 sata mogu uzrokovati bujice. Posebno važna informacija je da od ukupne površine BiH (51 129 km²) čak 90 % je izloženo erozionim procesima.

U daljem toku predavanja, profesor je pomenuo poplavne događaje kako u svijetu, tako i u našoj državi, te količinu padavina koje su prethodile ovim katastrofalnim događajima. Poseban naglasak je bio na katastrofalnom događaju u Donjoj Jablanici u oktobru 2024. godine. Na ovom području je u toku 24 sata palo 323 mm/m² (što je izmjereno na HE „Jablanica“). Na površini sliva od 1,3 km² je palo cca 410.000.000 litara, pri čemu je nagib terena bio preko 60 %. Jedan od uzroka poplava i bujica u Jablanici jesu i izuzetno visoke temperature u julu i augustu 2024. godine, koje su imale negativan učinak na zemljište i stjensku masu (raspadanje dolomita i narušena stabilnost supstrata). Također, dodatni problem jeste i što su područja Jablanice i Konjica podložna šumskim požarima, pri čemu su ti požari često izazvani ljudskim faktorom. Pored navedenog, jedan od uzroka nastanka bujice jeste i kamenolom, pri čemu se materijal iz kamenoloma taložio u bujičnom toku.

Kako se u medijima često pominje i tema Bistričkog potoka koji se nalazi iznad Starog grada u Sarajevu, profesor se osvrnuo i na tu temu. Usljed devastacije terena iznad Bistričkog potoka, materijal od krčenja kao i ostaci posječene drvne mase su odlagani u korito. Na česta pitanja da li navedeni potok ima bujični karakter profesor je dao odgovor pozivajući se na informacije iz doba Austro-Ugarske kao i prikazivanjem slika prilikom obilaska terena. Naime, još od doba Austro-Ugarske na Bistričkom potoku je izgrađeno između 25 i 30 kaskada i pregrada, što ukazuje da je ovo područje uvijek bilo rizično, a danas, usljed ekstremnih klimatskih promjena i pojava, još je rizičnije.

Za kraj predavanja su navedene stavke koje je potrebno uraditi kada su u pitanju bujice, a to podrazumijeva procjenu investicija i obezbjeđenje finansijskih sredstava za integralno uređenje bujičnih slivova i korita bujičnih tokova, izdvajanje bujičnih slivova sa katastrom bujičnih tokova, „nadogradnja“ karte erozija, te ulaganja u ovu problematiku moraju biti kontinurana. Također su navedene preventivne mjere što podrazumijeva poštivanje propisanih i uvođenje novih administrativnih mjera na erodibilnim područjima, proglašenje erozivnih područja, kontinuirana edukacija ljudi, te čak i stanovništva u mjesnim zajednicama, te je naglašena uloga i važnost šume u svemu. Kao moguća rješenja u slučaju bujica, ali i poplava se navodi organizacija sistema rane najave (EFAS – European Flood Awernes System), praćenje hidrometeoroloških prognoza preko radarskih sistema, postavljanje automatskih kišomjernih stanica na opasnim bujičnim tokovima, upozorenja na opasnost (javni emiteri, poruke na mobitelima i sl.), uspostava posebnog monitoring sistema na rizičnim bujičnim tokovima.

Predavanje je završeno pitanjima i komentarima, pri čemu su prisutni izrazili zadovoljstvo prezentacijom, te su se zahvalili profesoru na jasnim i korisnim informacijama, te upozorenjima na potencijalne bujične tokove.

Javnom predavanju su prisustvovali i predstavnici našeg preduzeća.